– Quan điểm của Sử gia Yuval Harari.
Chưa đầy 1 tuần phát động chiến tranh, dường như khả năng cao là Putin đang hứng chịu một thất bại lịch sử. Ông ta có thể thắng tất cả các trận đánh nhưng sẽ vẫn thua 1 cuộc chiến. Giấc mơ xây dựng một đế chế Nga của Putin trước giờ luôn dựa trên 1 luận điệu dối trá cho rằng Ukraine không phải là một quốc gia thật sự, rằng người Ukraine không phải là một dân tộc chính danh, rằng cư dân của Kyiv, Kharkiv và Lviv khao khát sự cai trị của Moscow. Đó hoàn toàn là một lời nói dối – Ukraine là một quốc gia có hơn một nghìn năm lịch sử và Kyiv đã là một đô thị lớn kể từ lúc Moscow thậm chí còn chưa thành một ngôi làng. Nhưng Putin đã nói dối rất nhiều lần đến nỗi chính ông ta cũng tin vào điều đó.
Khi lên kế hoạch xâm lược Ukraine, Putin đã dựa vào nhiều dữ kiện. Thực tế về mặt quân sự, nước Nga hoàn toàn lấn át Ukraine. Ông biết rằng Nato sẽ không gửi quân đến giúp Ukraine. Ông quá hiểu sự phụ thuộc dầu khí Nga của Châu Âu sẽ khiến các nước như Đức do dự về việc áp đặt các biện pháp trừng phạt cứng rắn. Dựa trên những dữ kiện này, kế hoạch của ông là tấn công Ukraine một cách mạnh mẽ và nhanh chóng, lật đổ chính phủ và thiết lập chế độ bù nhìn ở Kyiv, và loại bỏ các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Nhưng có một ẩn số lớn về kế hoạch này. Như người Mỹ đã học ở Iraq và người Liên Xô đã học ở Afghanistan, việc đánh chiếm một quốc gia dễ dàng hơn nhiều so với việc nắm giữ nó. Putin biết mình có đủ sức mạnh để chinh phục Ukraine. Nhưng liệu người dân Ukraine có chấp nhận chế độ bù nhìn của Moscow không? Putin đánh cược rằng họ sẽ làm được. Rốt cuộc, như ông đã nhiều lần giải thích cho bất kỳ ai sẵn sàng lắng nghe, Ukraine không phải là một quốc gia thực sự và người Ukraine không phải là một dân tộc thực sự. Năm 2014, người dân ở Crimea hầu như không phản kháng quân xâm lược Nga. Tại sao năm 2022 phải khác đi?
Mỗi ngày trôi qua, người ta càng thấy rõ rằng canh bạc của Putin đang thất bại. Người dân Ukraine đang chiến đấu với tất cả trái tim của họ, giành được sự ngưỡng mộ của toàn thế giới – và sẽ chiến thắng trong cuộc chiến. Những ngày đen tối vẫn còn phía trước. Người Nga vẫn có thể đánh chiếm toàn bộ Ukraine, nhưng không thể chiếm được trái tim người Ukraine. Để tuyên bố chiến thắng, người Nga sẽ phải giữ được Ukraine, và họ chỉ có thể làm được điều đó chỉ khi người Ukraine cho phép. Điều này dường như ngày càng khó xảy ra.
Cứ mỗi chiến tăng Nga bị phá hủy và mỗi tên lính Nga bị tiêu diệt sẽ càng hun đúc thêm lòng dũng cảm kháng cự của người Ukraine. Và mỗi người Ukraine thiệt mạng càng đào sâu thêm lòng căm thù đối với những kẻ xâm lược. Hận thù là cảm xúc xấu xa nhất. Nhưng đối với các quốc gia bị áp bức, lòng hận thù là một kho tàng ẩn giấu. Chôn sâu trong tim, lòng hận thù có thể nuôi dưỡng tinh thần trường kỳ kháng chiến qua nhiều thế hệ. Để tái lập đế chế Nga, Putin cần một chiến thắng với một cuộc chiếm đóng tương đối không đổ máu và hận thù.
Nhưng với thực trạng máu đổ không ngừng của người Ukraine, Putin chắc chắn khiến giấc mơ của mình sẽ không bao giờ thành hiện thực. Đó sẽ không phải là tên của Mikhail Gorbachev được viết trên giấy chứng tử của đế chế Nga, mà đó sẽ là tên của Putin. Gorbachev tạo cho người Nga và người Ukraine cảm giác như anh em ruột thịt; còn Putin đã biến họ thành kẻ thù và đảm bảo rằng Ukraine sau này sẽ luôn đối lập với Nga.
Các quốc gia, dân tộc được xây dựng dựa trên những câu chuyện lịch sử. Mỗi ngày trôi qua lại có thêm nhiều câu chuyện mà người Ukraine sẽ kể, không chỉ trong những ngày đen tối phía trước mà còn trong nhiều thập kỷ và thế hệ sau. Tổng thống Ukraine từ chối chạy khỏi thủ đô, nói với Mỹ rằng ông ấy cần đạn chứ không cần xe; lính Ukraine ở Đảo Rắn chửi thẳng mặt tàu chiến Nga “đụ (má) mày”; thường dân Ukraine thì sẵn sàng hy sinh dùng thân mình cản chiến tăng trên mọi nẻo đường…Đó là câu chuyện tạo nên một quốc gia độc lập. Về lâu dài, những câu chuyện này còn “nặng ký” hơn nhiều chiếc xe tăng. Kẻ bạo chúa Nga cũng như bất cứ ai đều biết điều này. Khi còn nhỏ, Putin lớn lên với những câu chuyện về sự tàn bạo của người Đức và sự dũng cảm của người Nga trong cuộc vây hãm Leningrad. Khi về già, tự Putin đã tái hiện những câu chuyện tương tự, nhưng ông đóng vai Hitler.
Những câu chuyện về lòng quả cảm của người Ukraine mang lại quyết tâm không chỉ cho người Ukraine, mà cho cả thế giới. Họ truyền sự can đảm cho chính phủ của các quốc gia châu Âu, cho chính quyền Hoa Kỳ, và thậm chí cho các công dân bị áp bức của Nga. Nếu người Ukraine dám dùng tay không để chặn xe tăng, thì chính phủ Đức cũng dám hỗ trợ họ tên lửa chống tăng, chính phủ Mỹ có thể dám cắt đứt hệ thống thanh toán quốc tế Swift của Nga, và công dân Nga có thể dám thể phản đối cuộc chiến vô nghĩa này.
Tất cả chúng ta đều có thể được truyền cảm hứng để dám làm điều gì đó, cho dù đó là quyên góp, chào đón người tị nạn hay ủng hộ qua các phương tiện trực tuyến. Cuộc chiến ở Ukraine sẽ định hình tương lai của toàn thế giới. Nếu để cho bạo quyền và hiếu chiến giành được chiến thắng, tất cả chúng ta sẽ phải gánh chịu hậu quả. Nếu chỉ là người quan sát sẽ chẳng có ý nghĩa gì. Đã đến lúc đứng lên và lên tiếng.
Thật không may, cuộc chiến này có thể sẽ còn kéo dài. Dưới các hình thức khác nhau, nó có thể sẽ tiếp tục trong nhiều năm. Nhưng vấn đề quan trọng nhất đã được quyết định. Những ngày qua đã chứng minh cho toàn thế giới thấy rằng Ukraine là một quốc gia thật sự, rằng người Ukraine là một dân tộc chính danh, và họ chắc chắn không muốn sống dưới một đế chế mới của Nga. Câu hỏi chính còn bỏ ngỏ là, phải mất bao lâu để thông điệp này xuyên thủng bức tường dày đặc của Điện Kremlin?
Bài: Tác giả Yuval Harari. Trần Quốc Khánh biên tập từ bản dịch của Google.